«انجمن یاران دانش مهر»؛ از مهر ماه سال ۱۳۷۹ به صورت رسمی فعالیت خود را با مامورریت «حمایت تحصیلی از کودکان بازمانده از تحصیل» آغاز کرده است. یاران دانش و مهر در تمام این سال‌ها همچون مادر و پدری مهربان دست حمایت‌اش را بر سر هزاران کودک کشیده است تا «فقر»، «مشکلات فرهنگی ناشی از فقر»، «مهاجرت» و …. مانعی برمسیر سوادآموزی و رشد هیچ کودکی نباشد. موسسان انجمن که خود از دل مناطق محروم بی‌خبر نبوده‌اند برای ورود به چرخه فقر و شکستن آن با استفاده از ابزار قدرتمند آموزش قدم‌های موثری برداشته‌اند. «مسعوده مشایخ»؛ عضو هیئت‌مدیره انجمن یاران دانش‌و مهر، در گفتوگو با رسانه «شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه» اظهار کرد: آنچه که جرقه ایجاد انجمن یاران دانش و مهر بود، به سال‌های بسیار دور برمی‌گردد. برادر و خواهری مهربان (زنده‌یاد ژیلا عاجلی کاشف و زنده‌یاد عباس عاجلی) در جنوب شهر تهران صاحب کارخانه‌ای کوچک بودند. روزی توجه آن‌ها به مدت زمان بازی فرزندان کارگران کارخانه، جلب میشود که از صبح تا غروب در محوطه کارخانه بازی می‌کنند و از تحصیل دور مانده‌اند. از کارگران می‌پرسند که دلیل مدرسه نرفتن فرزندانشان چیست که با پاسخ عدم توان مالی خانواده مواجه می‌شوند. پس از این گفتوگو، حمایت از تحصیل ۵ کودک را آغاز می‌کنند تا از رشد و بالندگی عقب نمانند و تا سال‌های سال حامی کودکان بسیاری با این روش داوطلبانه و نیکوکاری بوده‌اند.
وی به یکی از واژه‌های پر اهمیت حمایت از حقوق کودکان اشاره کرد و افزود: تحصیل کار کودکان است. چند روز پیش متوجه شدم در این سال تحصیلی، نزدیک به یک میلیون کودک از آموزش مدرسه دور مانده‌اند که این بسیار تاسف‌بار است.
ققنوسی که از زیر آوارهای بَم پر کشید
مشایخ افزود: اولین بار با «ژیلا کاشف» در چادرهای برپا شده برای کمک به «زلزله‌زدگان بم»، آشنا شدم. آن موقع مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان بودم. ژیلا کاشف بسیار فعال و پر شور بود. روزها را به آموزش و تفریح کودکان می‌گذراندیم و شب‌ها را برای کشف عقاید و تفکرات یکدیگر صرف می‌کردیم. بنده از ابتدا معتقدم بودم که اگر می‌خواهیم جامعه‌ای به سمت بالندگی حرکت کند؛ باید توجه ویژه‌ای به «آموزش کودکان» داشته باشیم.
وی در خصوص چگونگی تاسیس انجمن گفت: پس از آنکه ماجرای زلزله بم، به کمی آرامش رسید، ژیلا به من پیشنهاد داد تا به اتفاق یکدیگر برای انسجام فعالیت‌های خیرخواهانه به دنبال ثبت رسمی انجمن برویم. برای قدم گذاشتن در این راه، احتیاج به مکانی ثابت جهت استقرار انجمن داشتیم. پس از آن در خانه‌ای کوچک در خیابان مولوی که ملک پدری خانم کاشف بود و تا سه سال در دفتر دوستانمان به گفتگو و مشورت برای پیشبرد اهداف انجمن می‌نشستیم. سال‌ها بعد توانستیم با «گلریزان» و «همراهی حامیان» خانه‌ای قدیمی را حوالی تئاتر‌شهر بخریم و پس از بازسازی به عنوان دفتر مرکزی انجمن از آن استفاده کنیم.
کودک، معلم، کتاب
عضو هیئت‌مدیره انجمن یاران دانش‌و مهر تاکید کرد: اگر یک جامعه به «کودک»، «معلم» و «کتاب» خوب بیاندیشد و بر روی این سه رکن سرمایه‌گذاری کنند، در مسیر توسعه پایدار قرار خواهد گرفت.
مسعوده مشایخ با اشاره بر اینکه «ما باید به نیکوکاری نگاهی عمیق‌تر داشته باشیم» بیان کرد: من معتقدم می‌شد انسانیت را در درون ابن‌ملجم مرادی را هم برافروخت! می‌شد هیتلر را از جنایت‌هایش دور کرد و انسانیت را در درونش دید و پرورش داد! ضمن اینکه هیتلر در ابتدا «هیتلر جنایتکار» نبوده هنرمندی بوده که هیچ توجه‌ای ندیده و در کودکی بسیار آسیب را تجربه کرده است.
باورهای غلط را میشود آرام آرام ریشه‌کن کرد! البته نه با روش‌هایی مثل سرکوب کردن و گفتن جمله‌هایی مثل « تو به درد هیچی نمی‌خوری!» بارها به عنوان یک معلم به من ثابت شده است که نباید به کودک اینگونه جملات را گفت زیرا اثر بسیار مخربی بر روح و روان او می‌گذارد! اثری که در آینده‌ای نه چندان دور، خودش را نمایان می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه ما همگان قدرت «فهمیدن»، «رویش» و «بالیدن» را داریم فقط باید آن را درون خودمان و دیگران ببینیم گفت: در این گستره وسیع نیکوکاری، انسان هر روز روشن و آگاه‌تر میشود. فرد زمانی که در این کوهستان پا می‌گذارد؛ مطلع نیست که به عنوان یک رهرو در مسیر پیش‌رو چه در انتظارش است! «تجربیاتی رشد دهنده» در ایستگاه‌های این کوهستان پر پیچ و خم وجود دارند که باید کمی در آن توقف و با جان و دل به تماشای آن نشست!
نگرش مشارکتی در پیشبرد اهداف نیکوکارانه
پیمان غنیزاده خواجه پاشا؛ مدیراجرایی انجمن یاران دانش و مهر، درباره فعالیت‌های این انجمن بیان کرد: یکی از سیاست‌‌های کلی «انجمن یاران دانش و مهر» همکاری با موسسه‌های متخصصی است که می‌توانند در زمینه‌هایی مختلف ما را برای اهداف خیرخواهانه یاری کنند. انجمن ما این بلوغ را در خود یافته است که نیازی به انجام مستقیم همه فعالیت‌های تخصصی نداریم زیرا هزینه بالای منابع انسانی و مالی را دربرخواهد داشت. ما با مشارکت جویی توانسته‌ایم در هزینه‌های احتمالی صرفه‌جویی کنیم و وقت و انرژی خود را بر روی پروژه‌های مشخص و با اهمیت بالا بگذاریم.
حمایت مستقیم تحصیلی از ۹۰۰ دانش‌آموز
وی با اشاره به اینکه یاران دانش و مهر در ابعاد مختلف نسبت به موضوع آموزش و ایجاد فرصت‌های عادلانه آن، فعالیت و پروژه های تخصصی انجام می‌دهد، توضیح داد: یاران دانش و مهر در حوزه مددکاری به صورت تخصصی «بازماندگی از تحصیل» را دنبال می‌کند. مدل تخصصی مددکاری انجمن، مداخله محور است. یعنی علاوه بر حمایت تحصیلی برای جلوگیری از ترک و بازماندگی از تحصیل، به ابعاد دیگر زندگی مددجویان نیز پرداخته میشود. در این سیستم که با نظارت خانم افسانه اشرفی مددکار متخصص و شناخته شده کشور تنظیم شده، فرایندهای مشخص ، شیوه‌نامه، شاخص‌گذاری، کار علمی و تخصصی؛ در زمینه بازماندگی از تحصیل برنامه‌ریزی شده است.
غنیزاده ادامه داد: در این مسیر مددکار انجمن در کنار حمایت‌‌های مالی که به شکل؛ بورسیه تحصیلی، پرداخت شهریه، تهیه نوشت‌افزار و کتاب، پرداخت هزینه کلاس‌های فوق‌برنامه، آموزش زبان انگلیسی و… پیش می‌رود؛ مداخلاتی همچون مداخله یا مشاوره فردی و گروهی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی فرزند‌پروری مادران، مدیرت زمان، برنامه‌ریزی، هویت‌یابی، کنترل خشم و هر آن چیزی که دانش‌آموز به غیر از سیستم تحصیلی برای توانمندی فردی خود احتیاج دارد نیز توسط مددکارانی که در این زمینه آموزش تخصصی دیده‌اند صورت می‌پذیرد. انجمن یاران دانش و مهر در تهران، پاکدشت، اسلام‌شهر و کرمانشاه دفتر تخصصی مددکاری دارد.
وی افزود: در این بین اگر دانش‌آموز یا دانشجویی نیازمند مداخله روانشناختی داشته باشد او را به مراکز معتبر این حوزه ارجاع می‌دهیم زیرا معتقد هستیم نیاز نیست در هر حوزه‌ای تخصص کسب کنیم و می‌توان با مشارکت با صرف زمان کم‌تر از تخصص دیگر انجمن‌ها و نهاد‌های مدنی که با ما اهداف مشترک دارند بهره برد!
مدیراجرایی انجمن یاران دانش و مهر اضافه کرد: در زمینه روانشناختی با مرکز مشاوره دانشگاه علم و فرهنگ و دیگر مراکز مشاوره معتبر تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده‌ایم. در زمینه درمان نیز بیمارستان‌هایی همچون بیمارستان نیکان، کلینیک تبسم مربوط به دندان‌پزشکان داوطلب و … در راستای مسئولیت اجتماعی همراه یاران دانش و مهر هستند و اگر در روند مددکاری با مواردی که نیاز با درمان جسمی دارند مواجه شویم به این مراکز ارجاع می‌دهیم. همینطور در زمینه مسائل معیشتی با موسسه ایلیا همکاری داریم.
وی اعلام کرد: یکی از وظایف مددکاران ما شناسایی متخصصین است و انجمن صرفا در مسیر ماموریت و چشم انداز پیش می رود. مثلا اگر بخواهیم کلاس زبان انگلیسی برای کودکی برگزار شود یا شرایط آموزش خیاطی را برای هنرآموزی فراهم کنیم، خودمان درگیر آموزش نمی‌شویم بلکه شرایطی را فراهم می‌کنیم که مددجو بتواند به صورت رایگان از یک موسسه معتبر خدمات دریافت کند!
لازم به ذکر است در سال تحصیلی جاری ۹۰۰ دانش‌آموز، از مقاطع ابتدایی تا دانشگاه تحت پوشش مراکز مددکاری انجمن یاران دانش و مهر هستند.
پیمان غنیزاده گفت: ما مدرسه‌ای که الگوی خاص آموزشی داشته باشد یا با مجوز انجمن فعالیت کند تاسیس نکرده‌ایم. بلکه کودکان کم برخوردار را در مدارس مختلف شناسایی یا شرایط ورود به مدرسه و ماندن در آن را فراهم می‌کنیم تا در مسیر تحصیل با مشکلی که منجر به ترک مدرسه شود، مواجه نشوند.
مدرسه فرهنگ؛ راهکاری برای تحصیل کودکان مهاجر
وی با اشاره به شرایط سخت تحصیل کودکان اتباع در ایران اضافه کرد: متاسفانه به دلیل مشکلات هویتی که کودکان افغانستانی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند نمی‌توانیم از آنان در مدارس دولتی و غیردولتی حمایت کنیم تا بازمانده از تحصیل نشوند.
مدیراجرایی انجمن یاران دانش و مهر افزود: پس از چاره‌اندیشی درباره این مشکل، تصمیم گرفتیم تا با کمک حامیان انجمن، ساختمانی را در باقرشهر تهران بخریم و «مدرسه مخصوص کودکان افغانستانی» را تاسیس و تجهیز کنیم. البته در این مدرسه هم به صورت مستقیم فعالیت آموزشی نداریم بلکه به گروهی متخصص در این زمینه واگذار کرده‌ایم. از آموزش کودکان افغانستانی به این شیوه حمایت می‌کنیم. در این مدرسه که «فرهنگ» نام دارد؛ ۴۰۰ کودک مهاجر افغانستانی در حال تحصیل و کشف دانش هستند.
کاشت بذر خرد، در اندیشه ۲۵۰۰ کودک خلاق
وی پس از توضیح کامل در خصوص فعالیت مددکاری انجمن یاران دانش و مهر؛ به بُعد دیگری از خدمات این انجمن پرداخت و گفت: ما از یک جایی به بعد متوجه شدیم که باید در جهت توان‌افزایی، فرهنگ‌سازی و ایجاد خرد در جامعه، کوشش بیشتری داشته باشیم. در استان‌ها این نیاز را حس کردیم که فارغ از موضوع تحصیل، ایجاد فرصت‌های آموزشی و فرهنگی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. پس از زلزله کرمانشاه، دریافتیم که فرصت‌های فرهنگی بسیاری در این استان وجود دارد. کرمانشاه کتابخانه‌ای احتیاج داشت تا کودکان بتوانند علاوه بر مطالعه کتاب، فرصت بازی و تجربه کودکی هم داشته باشند. بنابراین چهار کتابخانه در روستای زلان، شهر ثلاث باباجانی، جوانرود و ریجاب ایجاد و تاسیس شد
وی تاکید کرد: با توجه به اینکه در خود تخصص اداره کتابخانه را نمی‌بینیم با موسسه موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان همکاری می‌کنیم تا بذر خرد را در ذهن کودکان خلاق و توانمند ایران بکاریم و در توسعه کشور از این طریق نقش‌آفرین باشیم.
مسعوده مشایخی در ادامه به خاطره‌ای شیرین از «تاثیر خواندن کتاب بر رفتار کودکان» اشاره کرد و گفت: روزی در زلان کرمانشاه از کودکانی که در کتابخانه فعال بودند، خواستم خاطره‌ای از کتاب خواندنشان تعریف کنند. با همان شیطنت کودکی به یکدیگر نگاه کردند و گفتند: «روزی خانم معلم برامون یک کتاب خوند که چطور می‌تونیم بال شکسته یک پرنده رو خوب کنیم! توی راه برگشت به خونه پرنده‌ای روی درخت دیدیم و یادمون اومد این خود ماییم که با تیرکمون به پرنده سنگ می‌زنیم و اون رو زخمی می‌کنیم. اینکه خیلی بده… ! » مربی کتابخانه ادامه داد: « روز بعد همه بچه‌ها تیرکمون‌هاشون رو روی میز من گذاشتن و گفتن دیگه نمی‌خوان به تیرکمون دست بزنن»
وی ادامه داد: مفهوم «کودک، معلم کتاب» اینجا اثر خود را نمایان می‌کند. در کتابخانه‌های نام‌برده ۲ هزار و ۵۰۰ کودک عضو، هستند و این موجب خرسندی ما است.
داناک؛ روشنا بخش سواد پایه در کرمانشاه
وی با اشاره به اینکه سواد پایه؛ معضلی در مناطق مختلف ایران است گفت: متاسفانه سطح سواد پایه و ابتدایی با وجود گستردگی مدارس ابتدایی در سطح کشور به دلایلی همچون، کیفیت پایین آموزش ابتدایی، عدم تناسب تعداد معلم به دانش‌آموز، عدم تناسب فضای آموزشی به تعداد دانش‌آموز، معضلی را به بار آورده است. به این طریق است که دانش‌آموزان تا کلاس چهارم یا پنجم ابتدایی بدون یادگیری صحیح پیش می‌روند.
غنیزاده با اشاره به تلاش یاران دانش‌و مهر برای حل این معضل توضیح داد: در همین راستا، پروژه‌ای به نام سواد دی (داناک) توسط انجمن یاران دانش و مهر راه‌اندازی شده است. در این پروژه نرم‌افزاری تخصصی توسعه داده شده و در مناطقی نمی‌توانیم مرکز مددکاری داشته باشیم و به صورت مستقیم خدمات ارائه کنیم، ارائه میشود.
وی اعلام کرد: این پروژه با حمایت سمن‌های دیگر که در مناطق مختلف ایران مراکزی برای جذب دانش‌آموزان دارد، پیش می‌رود. همچنین تبلت‌هایی که نرم‌افزار داناک روی آن نسب میشود و به این مناطق می‌رسند توسط حامیان تهیه می‌شوند. این همکاری ارزشمند بین موسسات سبب شده است تا دانش‌آموزان بسیاری، با شیوه‌ای نوین، آموزش صحیح ببنید و از سوادآموزی محروم نگردند. هدف از این کار؛ آموزش خواندن، نوشتن و شماره‌ورزی در نقاطی است که کودکان از آموزش صحیح سواد پایه محروم شده‌اند. در شیوه کار ما این تبلت‌ها به معلم‌ها، کتابدارها، فردی امین در روستاها، دهیاری‌ها، مدرسه‌ها و … می‌رسد.
لازم به ذکر است تا کنون ۴۰ مرکز در ایران از پروژه سواد دی بهره‌مند شده‌اند و حدود ۲ هزار دانش‌آموز، در حال حاضر از پلیکیشن داناک استفاده می‌کنند. هر دانش‌آموز نیز کاربری مخصوص به خود را در نرم‌افزار دارد تا میزان پیشرفت او در سوادآموزی سنجیده میشود.
توانمندسازی مددجویان
پیمان غنیزاده در معرفی بُعد دیگری از خدمات انجمن یاران اندیشه و مهر توضیح داد: «توانمندسازی» یکی دیگر از اهدافی است که در انجمن با جدیت دنبال میشود. ما در یکی از ایستگاه های سیر رشد انجمن یاران دانش و مهر دریافتیم که صرفا تحصیل نمی‌تواند افراد را توانمند و آماده پذیرش در جامعه یا یافتن شغل کند! علاوه بر آموزش مهارت‌های نرم که در حوزه مددکاری آموزش داده میشود تصمیم گرفتیم؛ آموزش کامپیوتر (نرم‌افزار) را برای دانش‌آموزان علاقه‌مند در مقطع متوسطه دوم آغاز کنیم. این پروژه «یکتا» نام دارد . بدین‌ترتیب در روستاهای ایران روند آشنایی دانش‌آموزان با این علوم را آغاز کردیم. در این فرایند به یک تسهیل‌گر بومی آموزش‌های مربی‌گری داده میشود. در کنار آموزش icdl دانش‌آموزان، به اینترنت هم دسترسی دارند و می‌توانند از سایت‌هایی همچون «فرادرس»، «مکتب‌خونه» و … به صورت رایگان آن علومی که علاقه‌مند هستند را آموزش ببیند. خوشبختانه دانش‌آموزان زلان کرمانشاه پس از فارغ‌التحصیلی بورسیه شده‌اند و در حال آموزش «کدنویسی» هستند تا بتوانند در این زمینه وارد بازار کار شوند. یکی از مزایای یکتا این است که دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل مرحله اول که علاقه‌مند هستند را، به سازمان‌های آموزشی در زمینه کدنویسی و … وصل کند.
وی ادامه داد: تعدادی از مهارت‌آموزان یکتا و دیگر مددجویان انجمن پس از آموزش کامل، به «موسسه کاریار که از موسسات همکار با انجمن یاران دانش و مهر هستند، معرفی شده‌اند. کاریار پس از برگزاری آزمون، این فارغ‌التحصیلان را به بازار کار وصل کرده است. خوشبختانه مهارت‌آموزان در شرکت‌های خصوصی مشغول به کار هستند.
غنیزاده در پایان گفت: در مسیری که در انجمن یاران دانش و مهر طی شده است؛ به دلیل حمایت مددکاری که با روش سیستمی اداره می‌گردد و به نوعی دانش‌آموزان پس از گرفتن خدمت رها نمی‌شود و تا سال‌ها حمایت دریافت می‌کنند، موفقیت‌های بسیاری را شاهد بوده‌ایم. یکی دانش‌آموزانمان در سال جاری رتبه ۴۰ علوم انسانی را کسب کرده است. همینطور قبولی دانشگاه خواجه نصیر در رشته مهندسی نفت را شاهد بودیم. انجمن یاران دانش و مهر، خود را در حمایت مستمر از مددجویانش مسئول می‌داند و آن‌ها را رها نمی‌کند. نگاه ما کمی نیست بلکه کیفیت و به نتیجه رسیدن خدمات، اولویت بیشتری برایمان دارد. یکی از شاخص‌های عملکردی در مددکاری ما «عدم ترک تحصیل» است. اگر آمار‌ها، تعداد بالایی از ترک تحصیل را نشان دهد؛ زنگ هشدار به صدا در می‌آید.
نیکوکاری مفهومی عمیق و گسترده دارد
مسعوده مشایخ با اشاره به دغدغه‌هایی اجتماعی جوانان در شرایط نابسامان جامعه افزود: من در سال‌های پیش از انقلاب دانشجو شیمی در دانشکده علوم تهران بودم. آن زمان هم همیشه می‌دانستم که چیزی کم است! انتظار می‌رفت با وجود اساتید برجسته همه ما از درک و دغدغه اجتماعی بالاتری برخوردار باشیم اما حالا می‌بینم که شاید شرایط سخت جامعه سبب شده است که جوان‌ها به فکر فرو بروند. وقتی در تعامل با دوستانم هستم متوجه ابراز یاس و ناامیدی از وضعیت تفکر جوان‌ها در جامعه امروز ایران می‌شوم. اما می‌دانم در جامعه مدنی جوان‌هایی فعالیت می‌کنند که دغدغه آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی را دارند و برای فردای بهتر قدم برمی‌دارند. به آن‌ها می‌گویم «به دلیل عدم تعامل با اینگونه جوان‌ها، از شناختن آن‌هایی که صاحب خرد و اندیشه هستند محروم هستید»
وی با اشاره به «مهرورزی» و «خردورزی» که دو ارزش مهم محسوب می‌شوند گفت: مهرورزی عام‌تر است و هرآن کس که کمی انسانیت را در خود ببیند مهر می‌ورزد، اما خردورزی کار دشواری است.
مشایخ ادامه داد: خردورزی به دو دلیل در انسان می‌جوشد. دلیل اول به آن زمانی بر می‌گردد که انسان تحت فشار قرار بگیرد، زیرا در این موقعیت فرد می‌تواند دو واکنش متفاوت داشته باشد. او یا زیر این فشارها خُرد میشود یا انرژی ذخیره می‌کند و به یکباره همچون فنری می‌جهد و به صبح تعالی می‌رسد.
وی بر اهمیت نیکوکاری تاکید کرد و گفت: نیکوکاری و خیریه واژه‌ای است که برداشت نادرستی از شده است. متاسفانه گاها به اشتباه این برداشت میشود که پول دادن به کسی که فقر را تجربه می‌کند معنای مطلق نیکوکاری است! در کودکی این رفتار را در پدر و مادرم مشاهده می‌کردم، سال‌ها گذشته و نه‌تنها تعداد فقرا کم نشده بلکه روز به روز هم افزایش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: نیکوکاری یک طیف وسیع است که از کمک‌های ساده‌ای مثل اهدای یک وعده غذایی به یک فرد گرسنه شروع میشود تا رسیدن به ایجاد عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس در یک شخص و کشف گنجینه‌های وجودی آن فرد، برای دستیابی به توانمندی در زمینه‌های مختلف ادامه پیدا می‌کند. این‌ها بازی با کلمات نیست! زمانی که تاریخ زندگی انسان‌ها موفق در جهان را مطالعه می‌کنیم متوجه می‌شویم که ظاهراً خودش نمی‌دانسته چه نیروی ارزشمندی در وجودش نهفته است و مسیری طی شده تا خودش را کشف کند! نیکوکار آن زمانی می‌درخشد که علاوه بر توجه به نیازهای اولیه فرد نیازمند به درون او نگاه کند، دستش را بگیرد تا خِرَدش رشد کند و استعداد‌‌هایش شکوفا شود. اگر کسی از خرد تهی باشد یک جای کار می‌لنگد.
مشایخ در پایان اظهار کرد: یک ساختمان مخروبه را ظرف دو سال می‌توان بازسازی و به قصر تبدیل کرد اما دو نسل باید بگذرد تا فرهنگ فقر در آن قصر از بین برود این چیزی است که برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است.
