طیبه دهباشیزاده مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا در گفتوگو با رسانه شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه اظهار کرد: بیماران اعصاب و روان بهخصوص بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا با رنج این بیماری تا پایان عمر همراهند؛ بر خلاف بیماران دیگر که بیماریشان دارای نمود بیرونی است، اما افراد مبتلا به این بیماری به دلیل وجود انگ(برچسب) شامل دریافت حمایت و حمایتیابی نمیشوند و به همین دلیل همواره از نظر خیرین مغفول میمانند.
در ادامه دهباشی با توجه به شرایط ویژه خانوادههای این افراد افزود: تجربه بیماری اعصاب و روان تنها روی فرد بیمار اثر نمیگذارد بلکه روی تکتک اعضای خانواده اثر گذار است و زندگی همه اعضا را تحتتاثیر قرار میدهد. برای مثال خانوادهای که دارای یک بیمار اعصاب و روان است هنگام رفتن به یک مهمانی دچار مشکل میشود و در تناقضی میان بردن این شخص به مهمانی یا نرفتن و دور شدن از شبکههای اجتماعی و خانوادگی قرار میگیرد؛ میدانیم که یکی از علائم بیماری اسکیزوفرنیا گوشهگیری و انزواست و به همین شکل این علامت پس از مدتی به خانواده نیز منتقل میشود.
نحوه شکل گیری انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا
مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا در ادامه درخصوص نحوه شکلگیری و فعالیت این مجموعه توضیح داد: از سال ۱۳۶۲ که بهعنوان مددکار بخش روان در بیمارستان اسماعیلی فعالیت داشتم، با انواع مختلف بیماران اعصاب و روان در ارتباط بودم، در این میان متوجه گروهی از خانوادهها شدم که برای بیمارشان زمانی که هنوز از بیمارستان مرخص نشده جهت بستری شدن در بیمارستانی دیگر وقت گرفتهاند؛ در نگاه اول خانوادهها را متهم میکردم که چرا چنین رفتاری دارند؛ در همین احوالات به این فکر افتادم که در قالب گروههایی با این خانوادهها تعاملاتی داشته باشیم و دلیل این اقدام را جویا شویم؛ جلسات گروهی را تشکیل دادیم و در خلال این جلسات خانوادهها با هم به گفتوگو و درد و دل میپرداختند و ارتباطات خوبی را شکل داده بودند تا جایی که اذعان میکردند: «این جلسات در عین عدم وجود جشن یا اتفاق خاصی در آن که موجب خوشحالی ما شود، حال ما را بسیار خوب میکند بهطوری که همواره چشمانتظار جلسه بعدی هستیم.» ما از این گفته متوجه شدیم که همدلی و وجود درد مشترک میان این افراد و انتقال تجارب منجر به این موضوع شده است. در حین این جلسات، دلیل انتقال بلافاصله بیمارانشان از بیمارستانی به بیمارستان دیگر را جویا شدیم؛ که پاسخ یکی از این افراد، کلیدی شد برای تاسیس انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا و محتوای آن پاسخ این بود: «مرخصی ما در شرایط سخت نگهداری از این بیماران چه زمانی است؟ چه زمانی میتوانیم اندکی در آرامش باشیم جز زمانی که آنها را در بیمارستان بستری میکنیم؟» همین گفته برای ما تلنگری شد که همدلی بیشتری با این خانوادهها داشته باشیم و با همکاری همکاران بیمارستان شهید اسماعیلی سعی کردیم در تلاش برای کاهش فشار خانوادهها اقداماتی به عمل آوریم.بنابراین مکاتبه ای با بباد بیماری های خاص و ملاقات حضوری همسران بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا با خانم دستجردی نماینده مجلس شواری اسلامی در جهت حمایت یابی برگزار شد.جواب ها منفی بود که برنامه ای برای حمایت از بیماران روان ندارند که این شد که با جمعی از خانواده بیماران که در طرح پیگیری درمانگاه شهید اسماعیلی(پیگیری دارویی بیماران پس از ترخیص از بیمارستان که منجر به کاهش عود بیماری منجر میشد.) قرار داشتند و جمعی از متخصصین برای تشکیل انجمن که جایگاه حقوقی برای حمایت از این افراد اقدام گردید.تمام این مسائل و پس از تکمیل فرآیند تشکیل هیئت موسس و برگزاری انتخابات مربوطه به ترکیبی از افراد متخصص و خانوادهها رسیدیم و مراحل مربوط به نوشتن اساسنامه و موارد دیگر را هم همزمان با فعالیت غیر رسمی دفتر انجمن در بیمارستان در سال ۱۳۷۸ طی کردیم و در انتظار تایید ناجا و مراکز مربوطه ماندیم که سرانجام پس از پیگیریهای بسیار و مستمر؛ نتیجه امر تشکیل سازمان مردمنهاد ما در ابتدا با مجوز ناجا در سال ۱۳۸۰ و بعدتر با مجوز وزارت کشور گردید.
خدمات انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا از ابتدای تاسیس تا کنون
دهباشی درخصوص ساز و کار فعالیت این مجموعه افزود: در تعریف ابتدایی فعالیتهای ما که با نظر ریاست هیئتمدیره جناب دکتر نصر تنظیم شده بود ما قصد ورود به خدمتدهی را نداشتیم و فقط قصد اقدام در زمینه سیاستگذاریها، قانوننویسیها و مطالبات اینچنینی داشتیم؛ اما حضور خانوادهها در کنار ما و فشارهایی که از جانب بیماران دریافت میکردند منجر به تغییر رویکرد ما و آغاز طرح ویزیت در منزل در سال ۱۳۸۱ با حمایت مالی یکی از خانوادهها و وزارت بهداشت شد. طی این فرآیند افراد مختلفی را آموزش دادیم و مقرر شد ماهی یکبار مراجعه به منزل چیزی حدود ۱۰۰ بیمار صورت پذیرد و کنترل دارویی و تزریقهای مربوطه و موارد مشابه در طی این فرآیند صورت پذیرد که این امر منجر به کاهش ۹7 درصدی موارد بستری شد و فرآیند درمان بیماران استمرار پیدا کرد و نکته جالب اینکه مانع ازعود بیماری بیماران میشد. این اقدام در قالب پژوهشی یکساله تنظیم و نتایج آن در وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی ثبت شد و در نظام سلامت کشور قرار گرفت.
دهباشی در ادامه از گام بعدی انجمن در زمینه توانبخشی بیماران گفت: باوجود نتایج خوب طرح ویزیت در منزل اما همچنان شاهد در منزل ماندن و عدم امکان حضور بیماران در جامعه بودیم که ناشی از عدم وجود مهارت در ایشان بود به همین دلیل در راستای توانبخشی غیر دارویی بیماران برآمدیم و در اولین گام به ارائه خدمت موسیقیدرمانی پرداختیم که نتایج عینی بسیار زیادی کسب کردیم. از جمله آقای بیمار ۲۲ سالهای که دارای واکنش بسیار کم نسبت به محیط بود اما در این طرح توانست ارتباطات زیادی را با محیط برقرار کند تا حدی که اکنون همکار پدرش در بازار است؛ در ادامه نیز به اقدامات مختلفی ازجمله تئاتر درمانی، سایکودرام، کاردرمانی، آموزش زبان انگلیسی، گروه درمانی روانشناسی، گروه درمانی مددکاری، کارگاههای حرفه آموزی چرم، قالی بافی، نمد، سوزندوزی و … در جهت توانبخشی هرچه بیشتر به بیماران پرداختیم.
توان بخشی بیماران اسکیزوفرنیا از طریق موسیقی چیست و تا چه حد موثر است؟
در ادامه آقای دکتر دوستدار موسیقیدرمانگر مرکز توانبخشی به بیان توضیحاتی درخصوص توانبخشی از طریق موسیقی و فرآیند آن پرداخت: موسیقی درمانی یا بهتر است بگوییم نقش موسیقی در توانبخشی افراد اسکیزوفرنیا، در سطحیترین میزان تاثیر بر کاهش افسردگی و افزایش سطح نشاط و شادمانی افراد مناسب است در ادامه در مسائل حرکتی، گفتاری، روانی یا ترکیبی از همه اینها سودمند است؛ موسیقی میتواند بر کاهش دوز داروهای مرتبط به خلق و خوی بیماران تاثیر بگذارد و همچنین میتواند مقداری نیز در کاهش دوز داروهای خوابآور موثر باشد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا یا دچار کندی حرکت هستند یا تندی آن که میزان کندی در این بیماران ۹۰ درصد است که نتیجه آن سکون و عدم تحرک کافی بیماران و تحلیل ماهیچهای یا عضلانی آنان، از دست رفتن تعادل و … میشود؛ روش «توانبخشی از طریق موسیقی» منجر به تحرک بیماران و با تاثیر بر روی بیوشیمی مغز و ترشح هورمونهای لذت منجر به احساس سرخوشی و کاهش حالات افسردگی میشود. توانبخشی از طریق موسیقی حتی میتواند در کاهش میزان توهمات بیماران نیز تاثیر داشته باشد.
دوستدار در ادامه درخصوص فضای جلسات توانبخشی از طریق موسیقی گفت: جلسات ما با حداقل ۲۰ نفر برگزار میشود و محدودیتی از لحاظ تعداد ندارد. نوازنده کیبورد این جلسات خود یکی از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا است که میتوان گفت از لحاظ تخصص حرفهای در زمینه موسیقی بینظیر است و ما او را در برنامههای مختلف بهعنوان همکار خود معرفی میکنیم؛ نکته قابل توجه این است که این فرد هیچ آموزش آکادمیکی هم در این باره ندیده و به آسانی میتواند در سبکهای مختلف و با کیفیتی عالی نوازندگی کند.
وی افزود: مبحث توانبخشی از طریق موسیقی بسیار گسترده و بسیار موثر نه فقط در اسکیزوفرنیا بلکه در تمام بیماریهای اعصاب و روان است؛ که تحقیقات و پژوهشهای بسیاری نیز توسط شخص بنده در اینباره صورت گرفته در تلاش هستم در قالب یک کتاب آن را منتشر کنم. هر یک از عناصر تشکیل دهنده موسیقی میتوانند برای موارد مختلفی از این بیماری موثر باشند و ما را به اهدافمان برسانند.
بیماری اسکیزوفرنیا چیست؟
در ادامه دهباشی توضیحاتی درخصوص بیماری اسکیزوفرنیا ارائه داد: اسکیزوفرنیا یک بیماری اعصاب و روان است که فکر، احساس، ادراک، زبان و رفتار بیمار را تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری عمدتا با توهم، هذیان و یا سخنان آشفته مشخص میشود و روی هر فرد بهصورت متفاوت تاثیر میگذارد و به نظر میرسد که علل اصلی اسکیزوفرنیا در افراد، عوامل ژنتیکی و محیط آنها باشد. بیماری اسکیزوفرنیا یک بیماری با علت جسمانی (وضعیت بیوشیمی مغز) است و مشابه بعضی بیماریهای جسمی همچون دیابت درمان ندارد؛ و این امر درمان نداشتن نباید موجب رها کردن و انجام ندادن هیچ اقدامی درخصوص آن شود؛ همانطور که یک بیمار دیابتی با بررسی آزمایشها و سطح قند خون فرآیند کنترل بیماریاش تغییر میکند این بیماران نیز باید مدام بررسی شوند و تغییراتشان مورد توجه قرار گیرد و فرآیند مراقبت و کنترلی جدیدی برایشان در نظر گرفته شود. امری که متاسفانه بعضی از متخصصین هم نسبت به آن غافل هستند و با برچسب عدم وجود درمان برای این بیماران آنها را رها میکنند. چرا که در تعاریف کلاسیک و دانشگاهی هم این بیماری اینگونه تعریف شده و آن را End stage میدانند؛ اما ما در انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا این تعریف را تغییر دادهایم و شرایط دیگری را رقم زدهایم و این افراد را تا حد قابل توجهی به جامعه و زیستن نسبتا متعادل برگرداندهایم.
دهباشی در اینباره ادامه داد: اسکیزوفرنیا شدیدترین بیماری اعصاب و روان است و انواع مختلفی در طیفهای مختلف دارد؛ گروهی از این بیماران اسکیزوپارانویید هستند یعنی شخص دارای بدبینی که بسیار هم رایج است، گروهی دیگر دچار هذیان هستند و تفکراتی غیرواقع دارند که برایشان بسیار واقعی است؛ به عنوان مثال در بیماران حاد که دچار هذیان گزند و آسیب هستند و در حالی که در حقیقت هیچکدام از این حالات موجود نیست و این امر میتواند منجر به ترس و عدم خروج از خانه و رفتارهای عجیب و غریب توسط این بیماران شود. گروهی دارای توهم بینایی یا شنوایی هستند و ممکن است کسی در گوش آنها بگوید این کار را بکن، این کار را نکن و در نمود ظاهری نیز این افراد مدام در حالت گفتوگو با یک فرد خیالی دیده میشوند. برخی از این افراد خود را جلوتر از زمان میبینند و معتقدند ما چیزهایی را میبینیم که واقعیت هستند و شما قادر نیستید آنها را ببینید.
دهباشی در ادامه اشارهای به دلایل این بیماری داشت: این بیماری میتواند ناشی از زمینه ژنتیکی، صدمات حین زایمان (فشار زیاد به سر حین زایمان)، عفونتهای زایمانی و … باشد و این بیماران یک درصد جمعیت جهان را شامل میشوند؛ بر این اساس ما در ایران باید حداقل ۸۰۰ هزار نفر مبتلا به اسکیزوفرنیا داشته باشیم که متاسفانه خیلی از این افراد به دلایل مختلفی از جمله عدم آگاهی جامعه و انگ بیماری و عدم دسترس پذیری به امکانات روان شناختی و روان پزشکی، مورد شناسایی قرار نمی گیرند و قطعا به دلیل نبودن آمار دقیق برنامهریزی های مناسب در نظام سلامت و سازمان بهزیستی که متولی بیماران مزمن روان هستند خدمات مناسبی دریافت نمی کنند. نحوه تشخیص قطعی این بیماری از طریق روانپزشک و تستهای مخصوص تشخیص این بیماری است؛ اگر این بیماری بهموقع شناسایی شود و در زمینه درمان قدم برداشته شود؛ این بیماران میتوانند تا پایان عمر زندگی عادی داشته باشند؛ مشابه نمونهای که در مجموعه ما از ۱۵ سالگی تشخیص داده شده و با مراقبتها و راهنماییهای ویژه اکنون بهعنوان پزشک طب اسلامی مشغول به کار است و در زمینه خطاطی و معرقکاری هم تخصص دارد و در هنرستانها تدریس میکند.
علائم و نشانههای اسکیزوفرنیا
لازم به ذکر است که علائم و نشانههای اسکیزوفرنیا را در کل میتوان به افت در عملکرد،اختلال در تفکر و واقعیت،انزوا و گوشه گیری،پرخاشگری اشاره کرد. همچنین ممکن است فرد انواع مختلفی از رفتارها را در زمانهای مختلف نشاندهد. شایعترین علائم اسکیزوفرنیا را میتوان به علائم شناختی و علائم منفی طبقهبندی کرد. کلمه منفی به معنای «بد» نیست، بلکه نشاندهنده کاهش یا عدم توانایی عملکرد به طور معمول و طبیعی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا است. علائم منفی اسکیزوفرنیا را میتوان فقدان احساس یا محدود بودن احساسات فرد (ممکن است فرد تماس چشمی نداشته باشد، حالت صورت را تغییر ندهد یا به صورت یکنواخت صحبت کند)، صرف نظر کردن از خانواده، دوستان و کاهش فعالیتهای اجتماعی، کاهش انرژی (علائم جسمی اسکیزوفرنیا)، کم صحبتکردن، کمبود انگیزه، ازدستدادن لذت یا علاقه در زندگی و فعالیتهای روزمره، عادات بهداشتی و تغذیهای ضعیف (علائم ظاهری اسکیزوفرنیا) دانست.
باورهای غلط رایج در خصوص اسکیزوفرنیا
دهباشی در ادامه در خصوص باورهای غلط رایج در زمینه این بیماران بیان کرد: متاسفانه رسانهها بهخصوص فیلمها و سریالهای مختلف، نقش بسیار منفی در زمینه ترویج باورهای غلط و تشدید انگ به این افراد در جامعه می شوند. و فرهنگ را در این زمینه باب کردهاند و موجب ترس بیمارانی که حتی با تلاش بسیار الان توانستهاند جایگاه شغلی شایستهای کسب کنند شدهاند که مبادا جامعه با این باور اشتباه، متوجه بیماری آنها بشود و آنها را ترد کند. در همین راستا ما سعی کردهایم با تهیه یک فیلم مستند از تمامی لحظات یک بیمار اسکیزوفرنیای با بهره هوشی بالا، حتی لحظات توهم او که توسط خودش ضبط شده و در اختیار مستندساز قرار گرفته در راستای اگاهیبخشی درست در این زمینه برآییم که الان در مراحل تدوین آن هستیم.
وی در ادامه اشارهای به باورهای غلط رایج درخصوص این بیماران داشت: رایجترین باور غلط موجود بحث جنزدگی این بیماران است. باور دیگری که بسیار رایج است این است که اگر این افراد ازدواج کنند خوب میشوند، درخصوص باورهای دیگر هم میتوان به منع کردن بیماران از مصرف داروها به دلیل اعتیادآور دانستن آنها، خطرناک دانستن بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا اشاره کرد که البته اگر بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا شناسایی نشوند و در فرآیند کنترل و بهبود قرار نگیرند ممکن است توهمات شنوایی و بینایی منجر به رفتارهای آسیبزننده شوند.
دهباشی در ادامه برای رفع فرهنگ نادرست جا افتاده درخصوص این بیماران به مواردی اشاره نمود: اولین گام در این زمینه ایجاد شناخت درست از این بیماری توسط رسانهها در جامعه است؛ برای مثال در رسانه ملی در مورد علائم این بیماری صحبت شود تا درصورت مشاهده علائم توسط والدین سریع در راستای شناخت و اقدام قدم برداشته شود که لازمه آن وجود مراکز روان شناختی و مشاوره دسترس پذیر و ارزان قیمت است.
مشکلات تامین دارو و خدمات درمانی بیماران اسکیزوفرنیا
دهباشی در ادامه درخصوص مشکلات این بیماران درخصوص تهیه دارو و خدمات درمانی سخن گفت: تعدادی از داروهای این بیماران شامل بیمه میشوند تعدادی دیگر هم خوشبختانه در فرآیند این امر قرار گرفتهاند اما مسئله اصلی عدم سازگاری بعضی از داروهای اساسی ساخت ایران با بعضی بیماران بود که آنها ناچار به تهیه داروهای خارجی میشدند که بسیار گران بود و نهایتا هم در دورههایی نایاب شد که به همین دلیل مجبور به مصرف داروهای ایرانی شدند و فرآیند سازگاری به سختی صورت گرفت و پس از آن متاسفانه داروهای ایرانی نیز پس از مدتی کمیاب و نایاب شدند و این شد که هزینه دارویی بیماران در بازهای بسیار بالا رفت و الان هم همچنان نسبتا بالاست. علاوه بر این موضوع با توجه به اشتهای بیشتر این بیماران که عمدتا ناشی از نوع داروهای مصرفی آنها است؛ هزینه خورد و خوراک بالایی را متحمل میشوند به این امر باید تاثیر داروها بر وضعیت سلامت دهان و دندان بیماران را هم اضافه کرد که آنان را ملزم به دریافت خدمات دندانپزشکی زیادی میکند که هزینههای آن نیز بسیار بالاست؛ به تمام این موارد عدم امکان کسب درآمد توسط خود این افراد در اکثر موارد و هزینههای سنگینی که علاوه بر زمینه مالی در زمینه روانی و عملکردی برای خانوادهها ایجاد میکنند را هم باید اضافه کرد.
اشتغال افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا
وی در ادامه در خصوص وضعیت اشتغال این بیماران افزود: متاسفانه علاوه بر انگ بیماری ناشی از فرهنگ نادرست که شرایط اشتغال را برای بیماران بسیار سخت میکند؛ قانون جذب 3 درصدی معلولان توسط تمامی سازمانها و وام اشتغال سازمان بهزیستی که به افراد تحت پوشش جهت توانبخشی میدهد؛ شامل بیماران روان نمیشود و شرایط سختی را برای این بیماران ایجاد میکند. چهبسا افرادی که در مشاغل خصوصی مختلفی بدون اطلاع صاحبین مشاغل از بیماریشان مشغول به کار هستند و با مشکلی مواجه نیستند اما با استناد به اینکه بیماران اعصاب و روان بر اساس قانون حق تصمیمگیری ندارند، از امکان بهرهمندی از سهمیههای بهزیستی یا وامهای مربوطه محروم شدهاند و به همین دلیل شاهد تبعیض بسیار در حق این بیماران هستیم.
بیمهریها و سختیهای مسیر انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا
دهباشی در ادامه از بیمهریها و سختیهای مسیر اداره انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا سخن گفت: بحث توانبخشی غیر دارویی بیماران اسکیزوفرنیا که شامل ویزیت در منزل، مراکز روزانه و … میباشد بسیار هزینهبر است چرا که تمام افراد خدمات دهنده به این بیماران باید از افراد متخصص باشند و این بالا بودن هزینهها باعث شده که ما در انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا تنها مرکز روزانه کشور در حوزه اعصاب و روان باشیم. حال علاوه بر به هزینههای بسیار این خدمات، چالشهای بسیاری نیز در زمینه هزینههای فضای ارائه خدمات به بیماران موجود است؛ فضای مجموعه ما که حدود بیش از یک میلیارد هزینه آن کردهایم تا متناسب فعالیتهای مربوط به این بیماران شود تحت تملک سازمان بهزیستی است و ما موظف به پرداخت اجاره به این سازمان هستیم که اخیرا مبلغ اجاره ما به میزان پنج برابر افزایش یافته و این مبلغ طبق گفته این سازمان شامل اجاره پارسال هم میشود که با توجه به دو برابر بودن هزینههای سرانه تخصیص یافته هر بیمار نسبت به خدمات ارائه شده برای هر بیمار تناسبی ندارد،از پرداخت اجاره بها تا پرداخت هزینه های توانبخشی چالش بسیار سخت مالی برای ما ایجاد نموده است. و مشکل جدی دیگر این که نیاز بیماران در سطح تهران بسیار بالا و به دلیل محل قرار گرفتن مرکز روزانه آموزشی و توانبخشی احبا در جنوب شهر و عدم دسترسی آسان علی رغم خدمات بسیار تخصصی و اثربخش در جهت بازتوانی،متاسفانه دسترسی به این خدمات را ندارند.پیشنهاد این که از طریق خیرین مراکز و شعب دیگر در سایر نقاط شهر و کشور ایجاد گردد.
تعداد خدماتگیرندگان انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا
دهباشی درخصوص تعداد بیماران خدماتگیرنده از انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا گفت: ما در این انجمن ۱۵۰۰ پرونده تشکیل شده از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا داشتیم که ۱۰۰۰ مورد از آنها ثبتشده بهزیستی بودند و خدماتی را از ما دریافت میکردند اما در طی طرح ناموفق مثبت زندگی که از طرف بهزیستی اجرا شد و مراکز مختلفی در این زمینه بدون کسب آموزش لازم و تخصص کافی تاسیس شد تعداد زیادی از پروندههای بیماران از ما دریافت و بین این مراکز توزیع شد که نهایتا به دلیل عدم کارآمدی و توفیق این موسسات، برخلاف عقیده قلبی و میل باطنی ما، این طرح به ما نیز تحمیل شد و تحت مرکز مثبت زندگی مجددا ۲۳۰ پرونده به ما تحویل داده شد که قرار است تعداد آنها به مرور زمان افزایش یابد.
شاخصترین مشکلات اجتماعی بیماران اسکیزوفرنیا
دهباشی در پایان درخصوص مشکلات شاخص موجود در زمینه این بیماران سخن گفت: مهمترین مشکل این بیماران بهطور جدی کمبود یا بهتر میتوان گفت نبود خدمات توانبخشی غیر دارویی روزانه به این بیماران است؛ ما بهعنوان تنها مرکز در سراسر کشور هستیم و باتوجه به مشکلات متعدد موجود در این زمینه، برای بیماران خودمان نیز بهاندازه کافی نمیتوانیم موثر باشیم چون ظرفیت لازم را نداریم؛ حال بیاییم این موضوع را در سطح کشور تعمیم دهیم و ببینیم اوضاع از چه قرار است. موضوع عدم وجود به اندازه کافی تخت اورژانس پزشکی بیماران اعصاب و روان هم موضوع مهم دیگری است که خانوادهها را در شرایط اورژانسی دچار مشکل و هزینههای بسیاری میکند. مسئله انگ زدایی این بیماری، آگاهیبخشی و نقش رسانهها در این امر هم مهمترین خواسته ما برای تحقق زندگی بهتر برای این بیماران است.