موسسه ایزد دوستان؛ در گیلان، بذر مهر می‌کارد
۱۸ سال پیش قدم‌های کوچک اما دغدغه‌مند یک گروه دوستانه منجر به تاسیس موسسه مردم‌نهاد «ایزد دوستان شمال» می‌شود. ایزد دوستان یک موسسه نیکوکاری است که موسسانش زن بوده‌اند و برای حل مشکلات زنان سرپرست خانوار، بدسرپرست و کودکان قدم برداشته‌اند. البته این به این معنا نیست که مردان نمی‌توانند از این موسسه خدمات دریافت کنند.
گلناز گیلکی نظامی مدیر عامل این موسسه در گفتگو با رسانه شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه گفت: بین سالهای ۸۳ تا ۸۷ آغاز جوانی‌ام بود، مادرم را می‌دیدم که «گروه نیکوکاری» دوستانه‌ای تشکیل داده و تمام تلاشش را می‌کند که درمانی برای درهای اجتماعی زنان، باشند. من نیز به واسطه علاقه‌ای که به این حوزه داشتم، عضو گروه شدم و در همان سن کم توانستم معلم کلاس‌های فوق‌العاده شیمی و فیزیک دانش‌آموزان کم‌برخوردار شوم و به صورت رایگان، با هدف کار خیر تدریس کنم. این گروه در سالهای بعد توسعه پیدا کرد… . با دوستانی که هر کدام متخصص حوزه‌های مختلف بودند خدمات اجتماعی در حوزه‌های آسیب ارائه می‌دادیم و سال ۸۷ به صورت رسمی فعالیت‌های خود را آغاز کردیم.
او می‌گوید: در گیلان با رشد فزاینده طلاق‌های مهاجرتی و مهاجرت بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌ها مواجهه هستیم. معمولا مهاجرین که از قومیت‌های مختلف استان‌های مواجر هستند. آن‌ها به دلیل عدم توان تامین ودیعه مسکن، ناگذیر به محلات حاشیه شهر کشانده می‌شوند و این خود سرآغاز آسیب‌ها است. بر اساس آمار، در گیلان با مشکل کمبود شغل مواجه هستیم که همین موضوع فقر را پدیدار خواهد کرد. کمبود شغل و طلاق از مهم‌ترین دلایل مهاجرت به گیلان، خصوصاً شهر رشت است. به همین علت مراجعات غیربومی موسسه نیز در پنج سال گذشته رو به افزایش بوده است.
گیلکی نظامی در خصوص هدف اصلی ایزد دوستان گفت: «فراهم کردن زمینه آموزش شغلی و حضور اجتماعی برای اقشار کم درآمد تا رسیدن به توانمندی پایدار»، «حمایت ویژه از دانش‌آموزان در معرض آسیب» و «حمایت ویژه از زنان و مادران سرپرست خانوار» ماموریت و اهداف اصلی موسسه است.
دفتر مرکزی این موسسه در رشت قرار دارد اما حوزه فعالیت آن‌ها با همکاری «رابط‌های امین» در استان گیلان گسترده است. رابط‌های امین، افراد دارای حُسن شهرت و دارای اعتبار بین مردم یک محله، روستا یا شهر هستند که به صورت داوطلبانه با موسسه ایزد دوستان همکاری می‌کنند.
نظامی در این‌باره افزود: می‌توانم گروهی از جوانان دغدغه‌مند که در یک کانون فرهنگی در محله «سلیمان داراب» یکی از مناطق پرآسیب حاشیه شهر رشت فعالیت می‌کردند را مثال بزنم که با ما ارتباط گرفتند و حالا به صورت مشترک در آنجا خدمات اجتماعی و فرهنگی ارائه می‌دهیم. البته این موضوع تنها برای گروه‌های داوطلبانه و خودجوش مردمی صدق نمی‌کند. ما با هلال‌احمر، کمیته‌‌امداد، مراکز خیریه کوچک و… نیز فعالیت‌های مشترک داریم.
ایجاد فروشگاه لوازم‌تحریر با هدف تقویت عزت‌نفس
«پویش لوازم تحریر» یکی از پویش‌های به‌نام موسسه ایزد دوستان است که قدمتی بیش از ۱۰ سال دارد و بیش از ۲۰ پایگاه مردمی مسئولیت دریافت اقلام اهدایی را بر عهده گرفت‌اند. اقلامی که در این پویش جمع‌آوری می‌شوند به شکل معمول خیریه‌ها توزیع نخواهد شد. مدیرعامل ایزد دوستان با اشاره به اهمیت حفظ و تقویت عزت‌نفس کودکان اضافه کرد: یکی از دفاتر موسسه را به شکل فروشگاه لوازم تحریر چیده‌ایم، بچه‌ها در شهریور می‌آیند اینجا، یک سبد بر می‌دارند و می‌روند هرآن چیزی که برای تحصیل می‌خواهند را انتخاب می‌کنند. یکی دیگر از اتفاقات زیبا در این پویش، مشارکت مددجویان در چینش و توزیع لوازم است. دانش‌آموزان ۱۵ سالهای را تصور کنید مسئولیت فروشگاه را بر عهده دارند و دانش‌آموزان کوچک‌تر را راهنمایی می‌کنند تا انتخاب بهتری داشته باشند. در این سال‌ها اضافه درخواست یا برداشت از فروشگاه نداشته‌ایم. بچه‌ها به مرور یاد گرفته‌اند که باید صرفه‌جویی داشته باشند و از لوازمشان خوب مراقبت کنند. دختران و پسران کوچک حواسشان جمع این است که جامدادی و کیف سال گذشته آن‌ها قابل استفاده است پس نیازی ندارند که از فروشگاه جامدادی یا کیف جدیدی بردارند. یکی از دست‌آورد‌های این انتخاب، آموزش «مدیریت منابع» به صورت عملی از دوران کودکی است.
آن‌ها را می‌شنویم!
در گیلان با فرزندانی رو‌به‌رو هستیم که ثمره ازدواج موقت‌اند و به همین علت، پدر خود را از لحاظ شرعی و قانونی موظف به مراقبت از فرزند ندانسته، او و مادرش را رها کرده است. «شنیدن» مرحله اولی است که در مواجهه با این افراد طی می‌کنیم. ما مادر را «می‌شنویم» و به او اجازه گفتن از دردها و کاهش غم را می‌هیم، سپس مشکلات را بررسی می‌کنیم و برای آن‌ها چاره می‌اندیشیم. یک خط تلفن جهت قرار گرفتن در جریان مشکلات فوری که ممکن است برای مادر یا کودک در طول شبانه‌روز پیش آید اختصاص داده شده است. از مددجو می‌خواهیم که در مواجه با مشکلاتی مثل بیماری کودک و… بلافاصله با ما تماس بگیرد. همکاران ما بین ساعت ۸ صبح تا ۱۰ شب به صورت مداوم پاسخگو این مشکلات هستند. هدف این است مادر خودش را «تنها» نداند و یک تکیه‌گاه برای رفع مشکلاتش داشته باشد. مرحله دوم «حمایت درمانی» است. در این مرحله برای درمان تخصصی در حوزه‌های مختلف پزشکی اقدام می‌کنیم تا دغدغه هزینه‌های مالی درمان از آن‌ها گرفته شود و بتوانند به بهترین پزشکان که به صورت داوطلبانه در موسسه فعالیت دارند دسترسی داشته باشند.
۸۵ درصد فعالیت‌های ایزد دوستان داوطلبانه است
در این موسسه ۸۵ درصد فعالیت‌های تخصصی در زمینه‌های مختلف به صورت داوطلبانه انجام می‌شود. این فعالیت‌های تخصصی در زمینه‌های پزشکی و درمانی، روانشناسی، آموزشی و تحصیلی، حقوقی، کارآفرینی و … است. ویژگی بارز افراد داوطلب در ایزد دوستان ماندگاری و فعالیت طولانی آنان است.
یک خیر ماندگار
گلناز گیلگی نظام در رابطه با مکان آموزشی ثابت موسسه می‌گوید: یکی از حامیان ما ساختمانی با حدود ۶ اتاق که حالا به کلاس‌های آموزشی تبدیل شده‌اند را به ایزد دوستان اهدا کرده است. این ساختمان در اصل ارثی بوده که از پدر و مادر این حامی بزرگ‌منش به او منتقل شده است و به کار خیر ماندگار اختصاص داده‌اند. در این ساختمان کارگاه‌هایی آموزشی تخصصی و کارآفرینی برای مددجویان برگزار می‌شود. البته ایزد دوستان محدود به همین مکان نیست و پروژه‌های کارآفرینی و اشتغال، در مناطقی که به آن احتیاج دارند را آغاز می‌کند.
موسی کلایه؛ زیبا اما کم‌برخوردار
در همه جای گیلان سرسبزی حرف اول را می‌زند اما منطقه موسی کلایه فرق می‌کند. کوه‌پایه‌ای، متفاوت و بدون پوشش گیاهی مرسوم در گیلان! موسی کلایه زیبا اما محروم است و به همین علت توسط هلال‌احمر به موسسه ایزد دوستان شمال معرفی می‌شود. نظامی می‌گوید: در بررسی‌ها متوجه دو پتانسیل مهم در موسی کلایه شدیم. «حضور جمعیت شناور در ۶ ماهه اول سال» به دلیل مهاجرت فرزندان خانواده و سفر آنان به روستا همراه با همسر و فرزندانشان به جهت دیدار با خانواده که خود گردشگر هم محسوب می‌شوند، همچنین «باغ‌های فندق». چهارسال گذشته به دلیل مشکلات آب، آفت و کود، تولیدات فندق این روستا کاهش پیدا کرده و زنگ خطری برای اقتصاد خانوارهای آنجا است. در این خصوص پس از پیمایش و تحقیقات کارشناسی کشاورزی با مسئولان ذی‌صلاح مکاتبه کرده و درخواست تشکیل یک کارگروه در معاونت کار و رفاه اجتماعی استان داده شده است تا مشکل مرتفع گردد. موضوعات برندسازی تولید فندق نیز توسط داوطلبین متخصص در حوزه برندینگ پیگیری می‌شود. تسهیل‌گری اشتغال همان موضوعی است که ما به صورت متمرکز در این روستا پی گرفته‌ایم.
احیا چادرشب‌بافی و افتتاح کافه کتاب
گلناز نظامی گفت: ما می‌خواستیم یک پایگاه گردشگری برای برندینگ و جذب گردشگر به روستا داشته باشیم و چه بهتر از کافه‌ای در یک منطقه زیبا که بشود قدری نوشیدنی در آن نوشید و کمی کتاب خواند؟!
وی افزود: ۴۰ سالی می‌شد که دستگاهای چادرشب‌بافی در گوشه انبار خانه‌های موسی کلایه خاک می‌خورد. بافتن چادرشب‌های اعلا از سنت‌های قدیمی این روستا بوده که به فراموشی سپرده شده بود. حالا ایزد دوستان شمال به کمک روستاییان، ۱۰ دستگاه چادر شب‌بافی را به تکاپو بافتن و درآمدزایی وا داشته است. سه نفر از افراد روستا نیز به صورت حرفه‌ای برای آموزش چادرشب‌بافی آموزش می‌بینند تا آن را به دیگران انتقال داده و این سنت ارزشمند را برای آیندگان حفظ کنند و از آن درآمد داشته باشند.
دوشنبه بازار و گیل‌بانو حاصل کارگاه‌های مهارت‌آموزی
گیلکی نظام گفت: «دوشنبه بازار» را حاصل سال‌ها آموزش مهارت‌های تولیدی به زنان می‌دانیم. پس از آموزش‌ها و تولید محصولات خانگی، نیاز به یک بازار اختصاصی برای فروش متمرکز این محصولات را احساس کردیم. همانطور که از اسمش پیداست روزهای دوشنبه روزبازار را در مناطق مختلف گیلان برگزار می‌کنیم و تمام درآمد فروش محصولات، برای تولید‌کننده در نظر گرفته می‌شود. دوشنبه بازار یک فروشگاه رسمی اینترنتی نیز دارد که از اولین فروشگاه‌ها اینترنتی معتبری گیلان شمرده می‌شود.
وی ادامه داد: یکی از مسائلی که در فروشگاه اینترنتی دوشنه بازار با آن مواجهه شدیم «فروش تولیدات مواد غذایی» بود. گیلانی‌های از قدیم به سفره‌های رنگین و خوش‌رنگ معروف بوده‌اند. نمی‌توانستیم از هنر بانوان گیلانی، به راحتی گذر کنیم. «گیل‌بانو» با این دغدغه متولد شد. حالا ۱۵۰ تولید کننده در این دو پروژه فعال هستند.
گیل‌بانو پروژه تکمیلی دوشنبه بازار
گیل‌بانو در یک کلبه چوبی با المان‌های گیلانی محصولات خودش را عرضه می‌کند. یک طبقه به صورت کامل در اختیار فروش تولیدات مواد خوراکی خانگی مثل ترشیجات، لواشک، نان محلی، سبزی‌های خاص گیلان، کیک، کلوچه و شیرینی و … است. طبقه دوم این کلبه زیبا نیز به صنایع دستی گیلان و تولیدات خانگی بانوان توانمند موسسه ایزد دوستان اختصاص یافته است. گیل‌بانو و دوشنبه بازار در میان بانوان سرپرست خانوار طرفدار زیادی پیدا کرده است.
سخن پایانی
ایزد دوستان شمال ماجراهای مختلف زیادی را تجربه کرده است. بسیاری از دانش‌آموزانش حالا دانشجو هستند و از آب و گل درآمدند. اغلب زنانی که یک روز از آسیب‌ها و شرایط اقتصادی نالان بوده و به موسسه ایزد دوستان پناه آورده بودند حالا کارآفرین هستند و با اعتماد به‌نفس از دست‌رنجشان خرج زندگی تامین می‌کنند. همینطور چه بسیار کودکان بیماری که با همت پزشکان داوطلب درمان شده‌اند تا زندگی سالم و خوشی را تجربه کنند.
از مدیرعامل این موسسه خواستیم تا یکی از شیرین‌ترین داستان‌هایش را تعریف کند او گفت: سال‌ها قبل دانش‌آموزی به ما معرفی شد. او مجبور بود به دلیل مشکلات اقتصادی خانواده سرکار برود تا اجاره خانه تامین شود. آن سال نزدیک بود ترک تحصیل کند اما حالا دارد مدرک ارشدش را در رشته‌ای که دوست داشت می‌گیرد. او در نویسندگی بسیار توانمند بود با تکیه بر استعداد او یک نشریه داخلی در ایزد دوستان راه‌اندازی کردیم تا بتواند از همان سن کم با اعتبار بیشتری بنویسد و به توانمندی‌هایش باور پیدا کند. حالا به صورت داوطلبانه در موسسه به کمک ما می‌آید تا بتوانیم کودکان بیشتری را به زندگی برگردانیم. گلناز گیلگی نظامی در پایان خطاب به جامعه مدنی توصیه کرد: رقابت آن چیزی است که در جامعه مدنی و بین موسسات مردم‌نهاد نباید جایگاهی داشته باشد ما همه برای یک هدف فعالیت می‌کنیم و چه پسندیده است که در کنار هم باشیم نه رو‌به‌روی هم.
خبرنگار: سارا لعل‌بهمن
